فرار مالیاتی و مجازات آن یکی از چالش برانگیزترین اتفاقات حوزه اقتصاد می باشد که بسیاری از شرکت ها را درگیر کرده است. به طور کلی امروزه شرکت ها و موسسات بسیاری هستند که با دور زدن قوانین اداره مالیات، سعی دارند از پرداخت مالیات شانه خالی کنند. بر اساس قانون افرادی که به هر دلیلی مشمول پرداخت مالیات شوند و از پرداخت آن اجتناب نمایند، فرار مالیاتی انجام داده اند. بنابراین این افراد مجرمان مالیاتی شناخته می شوند و برای آن ها مجازات تعیین می گردد. مجازات در نظر گرفته شده برای مجرمان مالیاتی با توجه به عوامل مختلف، متفاوت خواهد بود. با توجه به این موضوع در ادامه به بررسی جرم فرار مالیاتی و مجازات آن می پردازیم.
تعریف جرم فرار مالیاتی
مطابق با ماده 199 و 200 در قانون مربوط به مالیات های مستقیم، تمام اشخاص حقوقی و یا حقیقی که موظف به پرداخت مالیات هستند، اگر نسبت به مسئولیت های تضامنی خود و پرداخت مالیات کوتاهی کنند، باید جریمه پرداخت نمایند. مقدار این جریمه معمولا 20 درصد از مبلغ مالیات پرداخت نشده می باشد. نکته قابل توجه این است که بسیاری از افراد نسبت به این موضوع ناآگاه هستند و بدون آن که خودشان متوجه شوند، فرار مالیاتی انجام می دهند.
به همین دلیل برای پیشگیری از وقوع این جرم و دردسرهای آن، باید در ابتدا انواع فرار مالیاتی و مجازات آن را بشناسید. توجه داشته باشید که هر نوع فعالیت و تلاشی که در نهایت با هدف عدم پرداخت مالیات همراه باشد، فرار مالیاتی محسوب می شود. یکی از رایج ترین روش های فرار مالیاتی تغییر دادن ترازنامه های شرکت و همچنین ایجاد تغییر در سود و زیان موسسه یا شرکت است.
اداره امور مالیاتی ایران ارسال نکردن اظهارنامه های مالیاتی، تغییر دادن مبلغ سود و زیان شرکت و همچنین هر نوع تغییر در ترازنامه را در صورتی که سه سال به صورت متوالی تکرار شود، فرار مالیاتی معرفی می نماید. از طرفی هر نوع تاخیر در پرداخت مالیات و پنهان نمودن فعالیت های اقتصادی نیز ممکن است فرار مالیاتی شناخته شوند. استفاده نمودن از کارت بازرگانی دیگران برای انجام فعالیت های اقتصادی و همچین تنظیم قراردادهای سوری نیز نوعی فرار مالیاتی محسوب می شوند.
جرم فرار مالیاتی و مجازات آن
فرار مالیاتی و مجازات آن با توجه به نوع کسب و کار، میزان مالیات، نوع سند سازی و … متفاوت خواهد بود. بنابراین نمی توان یک نوع مجازات را برای جرم فرار مالیاتی تعیین نمود. به طور کلی مجازات در نظر گرفته شده برای این جرم 3 الی 12 ماه حبس به صورت تعزیری می باشد. بهتر است بدانید که انواع مجازات های تعیین شده برای فرار مالیاتی به شرح زیر می باشند.
• حبس و جریمه نقدی:
از ابتدایی ترین مجازات تعیین شده برای فرار مالیاتی می توان به جریمه نقدی و حبس تعزیری اشاره داشت. این نوع مجازات ها برای افرادی در نظر گرفته می شوند که به صورت مستقیم فرار مالیاتی انجام داده اند. در این صورت با توجه به حقیقی و یا حقوقی بودن مودیان، نوع فرار مالیاتی و میزان مالیات آن ها 3 ماه تا 1 سال حبس تعزیری مشخص می گردد. جریمه نقدی نیز معمولا 20 درصد از مبلغ مالیات پرداخت نشده می باشد. در صورتی که جریمه نقدی توسط مجرم مالیاتی پرداخت نشود، برای او 34 الی 74 ضربه شلاق تعیین می گردد.
• محرومیت از بخشودگی و معافیت های مالیاتی:
فرار مالیاتی و مجازات آن می تواند شامل محرومیت از انواع بخشودگی ها و معافیت های مالیاتی شود. بسیاری از مودیان مالیاتی می توانند از بخشودگی ها و معافیت های مالیاتی بهره مند شوند، اما در صورتی که فرار مالیاتی آن ها اثبات شود، از این معافیت ها محروم خواهند شد.
• لغو قراردادهای سوری:
در صورتی که فرار مالیاتی مودیان اثبات شود، تمام نقل و انتقال های صوری انجام شده توسط مودیان میان اعضای خانواده و دوستان آن ها باطل خواهد شد. سازمان امور مالیاتی کشور برای لغو این قراردادها از طریق مراجع قضایی اقدام می نماید.
• ممنوع الخروجی:
اگر مطابق با ماده 202 در قانون مالیات های مستقیم، فرار مالیاتی مودیان اثبات شود و آن ها جزو بدهکاران و مجرمان مالیاتی شناخته شوند، اداره مالیات آن ها را ممنوع الخروج می کند. اگر بدهکار مالیاتی یک شرکت باشد، می توان هیات مدیره را ممنوع الخروج نمود. در صورتی که مبلغ تخلف به بالاتر از 500 میلیون تومان برسد، حکم توقیف اموال و مسدود کردن حساب های بانکی نیز صادر می گردد.
• مجازات اداری:
در صورتی که فرار مالیاتی توسط شرکت ها و وزارتخانه های دولتی انجام شود، معمولا یک یا چند نفر از کارمندان مسئول آن هستند. در این صورت برای افراد متخلف مجازات اداری تعیین می گردد.
مدارک و شرایط لازم جهت رسیدگی به جرم فرار مالیاتی
- برای اثبات فرار مالیاتی و مجازات آن باید 3 عنصر قانونی، مادی و معنوی جرم اثبات شود. در این صورت می توان با توجه به ادله موجود، پرونده جرم را به جریان انداخت.
- عنصر قانونی: مطابق با ماده 274 و 275 در قانون مالیات های مستقیم، باید از نظر علمی مشخص شود که فعل رخ داده جرم بوده و در قانون به عنوان اقدامی غیر قانونی شناخته شده است.
- عنصر معنوی: برای اثبات جرم فرار مالیاتی باید سوءنیت و عمد فعل رخ داده مشخص شود. ماموران مالیاتی باید مطمئن شوند که مودیان مالیاتی به عمد اطلاعات غیر واقعی و اسناد نادرست ارائه کرده اند.
- عنصر مادی: هر نوع مدرک و اسنادی که اثبات کند مودی مالیاتی فعالیت اقتصادی خود را پنهان کرده و اسناد غیر واقعی ارائه نموده است، برای تعیین فرار مالیاتی و مجازات آن ضروری می باشد.
مراحل شکایت از فرار مالیاتی و مجازات آن
برای تنظیم شکایت و اعلام فرار مالیاتی و مجازات آن باید به سامانه مربوط به اداره مالیات مراجعه نمود و یا با شماره 1526 تماس گرفت. نکته قابل توجه این است که افراد برای ثبت نمودن تخلفات مالیاتی و اعلام جرم فرار مالیاتی نیازی به ثبت اطلاعات شخصی خود ندارند. برای اعلام جرم تنها باید اطلاعات مربوط به مودی مالیاتی متخلف را ثبت نمود. اداره مالیات برای افرادی که با دولت همکاری می کنند و تخلفات مالیاتی را گزارش می دهند، پاداش تعیین می نماید. این کار می تواند مردم عادی را ترغیب کند تا در صورت مشاهده تخلف آن را گزارش دهند.
همچنین کارمندان اداره مالیات نیز می توانند در تعیین فرار مالیاتی و مجازات آن نقش بسیار موثری داشته باشند. در صورتی که ماموران مالیاتی در رابطه با درستی اظهارنامه مالیاتی، ترازنامه شرکت، حساب بانکی، قراردادها و … مودیان دچار تردید شوند، می توانند آن را پیگیری کنند و در صورت تخلف آن را شناسایی نمایند. پس از اعلام تخلف مالیاتی، ماموران مسئول در اداره مالیات به بررسی اسناد و مدارک مربوط به مودی مالیاتی می پردازند تا از صحت آن مطمئن شوند. اگر هر نوع تخلف برای فرار مالیاتی اثبات شود، اداره مالیات با همکاری مرجع قضایی با توجه به نوع فرار مالیاتی برای آن مجازات تعیین می نمایند.
برای شکایت از فرار مالیاتی باید به کجا مراجعه کرد؟
شکایت از فرار مالیاتی و مجازات آن می تواند توسط مردم عادی و یا ماموران اداره مالیات انجام شود. در صورتی که مردم بخواهند تخلفات مالیاتی را گزارش دهند، باید به سامانه مربوط به اداره مالیات مراجعه کرده و به بخش شکایات بروند. همچنین می توانند با شماره 1526 تماس گرفته و شکایت خود را مطرح کنند. ماموران مالیاتی نیز در زمان بررسی ترازنامه، اظهارنامه و … نیز می توانند موارد مشکوک را ثبت کرده و به اداره مالیات گزارش دهند. در نهایت پس از اثبات تخلفات اداره مالیات می تواند برای پیگیری جرایم مالیاتی و مجازات مجرمان مالیاتی به مراجع قضایی مراجعه نماید.
جمع بندی
فرار مالیاتی می تواند یکی از چالش برانگیزترین مشکلات اقتصادی باشد که صدمات بسیار زیادی به دولت و اقتصاد کشور وارد می کند. به همین دلیل است که تشخیص و مجازات مجرمان مالیاتی برای دولت از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می باشد. با توجه به این موضوع اداره مالیات و دولت برای کسانی که بتوانند متخلفان مالیاتی را شناسایی نمایند و تخلف آن ها را گزارش دهند، پاداش تعیین کرده است.
نکته قابل توجه این است که فرار مالیاتی و مجازات آن با توجه به نوع مودی مالیاتی، میزان تخلف، نوع فرار مالیاتی و … تعیین می گردد. به همین دلیل پس از بررسی های دقیق توسط اداره مالیات و مراجع قضایی می توان نوع مجازات در نظر گرفته شده را مشخص کرد. این مجازات می تواند جریمه نقدی، ضربه شلاق، حبس تعزیری، محرومیت از معافیت مالیاتی و … باشد.
فراموش نکنید که اطلاع مودیان مالیاتی نسبت به جرم فرار مالیاتی نیز از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. بنابراین اشخاصی که ندانسته مرتکب این جرم شوند، جریمه و مجازات کمتری برای آن ها تعیین می گردد. معمولا سازمان امور مالیاتی پس از مشاهده اولین تخلف توسط این افراد به آن ها هشدار داده و جریمه نقدی تعیین می کند. در صورتی که مودیان نسبت به تخلف خود مطلع باشند و عمدا مرتکب این جرم شوند، مطابق با رای مراجع قضایی به جرم آن ها پرداخته می شود.
سوالات متداول
بهترین روش های کمک به پیشگیری از فرار مالیاتی کدامند؟
برای مقابله کردن با فرار مالیاتی راهکارهای متعددی وجود دارند که موثرترین آن ها عبارتند از:
– تقویت نمودن نظام مالیاتی و افزایش توانایی اداره مالیات برای تشخیص و اجرای قوانین کارآمد
– تقویت نمودن نظام نظارتی به منظور افزایش توانایی تجزیه و تحلیل اطلاعات و اسناد مالیاتی
– استفاده از سامانه های الکترونیکی برای اعلام گزارشات مالیاتی و همچنین رسیدگی و نظارت بر فعالیت های مالی
– طراحی و اجرای قوانین سفت و سخت برای مجازات کسانی که فرار مالیاتی می کنند.
اصلی ترین دلایل فرار مالیاتی کدامند؟
براساس تحقیقات انجام شده در رابطه با فرار مالیاتی مشخص شده که اصلی ترین دلایل فرار مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی موارد زیر می باشند.
– ترکیب بسیار نامناسب میان انواع درآمدهای مالیاتی
– تنوع بالای پایه های مالیاتی
– امکان استفاده از معافیت های مالیاتی بسیار متعدد و متنوع
– عدم اعتماد به عملکرد اداره مالیات و دولت برای استفاده درست از مالیات پرداخت شده
– فرهنگ سازی ضعیف نسبت به پرداخت مالیات
اجتناب مالیاتی و فرار مالیاتی چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
مودیان مالیاتی برای پیشگیری از هرگونه مشکل و جریمه در پرونده مالیاتی خود باید با دو واژه اجتناب مالیاتی و فرار مالیاتی آشنا شوند.
– فرار مالیاتی غیر قانونی بوده و نشان دهنده پنهان کاری فعالیت های اقتصادی، عدم ارسال اظهارنامه مالیاتی و ارائه اطلاعات اشتباه می شود. از طرفی فرار مالیاتی به صورت قانونی جرم بوده و مورد پیگرد قرار می گیرد.
– اجتناب مالیاتی کاملا قانونی بوده و به منظور کاهش مبلغ تعیین شده برای مالیات پرداختی مورد استفاده قرار می گیرد. از طرفی اجتناب مالیاتی کاملا توجیه پذیر بوده و هدف آن استفاده از مزایا و معافیت های مالیاتی می باشد.
جرایم فرار مالیاتی شامل چه مواردی می شوند؟
در صورتی که هر کدام از موارد زیر رخ دهند، فرار مالیاتی صورت گرفته و برای آن مجازات تعیین می گردد.
– عدم پرداخت به موقع مالیات ها بیشتر از یک بار
– عدم تسلیم حساب مربوط به سود و زیان، دفاتر و ترازنامه
– رد کردن دفاتر قانونی
– عدم ارائه اظهارنامه های مالیاتی
– عدم ارائه فهرست مربوط به پرداخت حقوق کارکنان در زمان مشخص شده
– عدم ارائه فهرست مربوط به قراردادهای پیمانکاری
– کتمان نمودن درآمد واقعی و ارائه مدارک برای اثبات هزینه های غیر واقعی در اظهارنامه
– عدم پرداخت به موقع مالیات مربوط به حقوق و همچنین مالیات تکلیفی
– عدم پرداخت به موقع مالیات مربوط به ماده 104 در قانون مالیات های مستقیم
– ارائه نکردن به موقع گزارش مربوط به حسابرسی مالیاتی
– ارائه نکردن به موقع فهرست مربوط به معاملات و قراردادها
– صادر نکردن صورتحساب ها و یا لحاظ نکردن شماره اقتصادی در معاملات
حضور وکیل در پرونده های فرار مالیاتی و مجازات آن چه اهمیتی دارد؟
پرونده های مالیاتی از پیچیدگی های فراوانی برخوردار هستند. به همین دلیل حضور یک وکیل حرفه ای و کاربلد می تواند نقش بسیار موثری در کاهش جرایم اقتصادی و مالیاتی داشته باشد. از طرفی وکلا در پرونده های مربوط به پرونده مالیاتی با ارائه دفاعیه محکم و حرفه ای می توانند میزان مجازات را به شکل قابل توجهی کاهش دهند و یا به تبرئه افراد کمک کنند. به همین دلیل در صورتی که به اطلاعات بیشتری در رابطه با پرونده های فرار مالیاتی و مجازات آن نیاز دارید، می توانید با مشاوران و وکلای موسسه حقوقی یو وکیل تماس بگیرید.