تنظیم قرارداد در قانون کار و قانون مدنی از سال 1369 تصویب شد. هدف از تصویب این قانون، حمایت کردن از کارگر و پیشگیری از ضرر و زیان او بود. در پی این قانون، ماده 190 از قانون مدنی تمام قراردادها را دسته بندی کرد و برای هر کدام شرایط خاصی مشخص نمود. یکی از این قراردادهای دسته بندی شده قرارداد کار بوده که در ماده 9 از قانون کار به انواع مختلفی تقسیم بندی می شود. از طرفی شرایط مشخصی وجود دارند که تعیین کننده صحت این قراردادها هستند و نقض هر کدام از آن ها منجر به باطل شدن قرارداد می گردد. همچنین این نوع قرارداد از حساسیت و پیچیدگی های فراوانی برخوردار است که پیش از تنظیم قرارداد باید آن ها را بشناسید. به همین منظور در ادامه قصد داریم شما را با نکات قابل توجه در قرارداد کار به طور کامل آشنا کنیم.
قرارداد کار چیست؟
قرارداد کار به قراردادی گفته می شود که به صورت کتبی و یا شفاهی میان کارفرما و کارگر تنظیم می گردد. براساس ماده 7 از قانون کار، در این قرارداد باید به وظایف کارگر، حق السعی او، موقت و یا دائم بودن کار، زمان پرداخت حق الزحمه و … اشاره شود. در تبصره 2 از ماده 7 قانون بیان شده که اگر قرارداد کتبی باشد، باید توسط وزارت کار و تعاون تنظیم گردد.
در ماده 2 و 3 از قانون کار نیز به طور دقیق کارگر و کارفرما تعریف شده اند. مطابق با این مواد کارگر به شخصی گفته می شود که کاری را در ازای حق السعی انجام می دهد و مزد خود را از کارفرما دریافت می نماید. کارفرما نیز شخصی حقوقی یا حقیقی بوده که از کارگر می خواهد در ازای حق السعی کاری را برای او انجام دهد. به همین دلیل مدیران و مدیرعاملان یک مجموعه نماینده کارفرما هستند و می توانند اداره امور کارگران را به عهده بگیرند.
شرایط لازم برای صحت قرارداد کار
در ماده 190 از قانون مدنی برای صحت قرارداد کار شرایطی در نظر گرفته شده که شامل شرایط عمومی قرارداد و شرایط اختصاصی هستند. شرایط عمومی باید در تمام قراردادها لحاظ شوند. این شرایط شامل اهلیت طرفین، مشروع بودن معامله، مشخص بودن موضوع قرارداد، رضایت طرفین و … می شوند. برخی دیگر از شرایط نیز به طور اختصاصی برای قراردادهای کار تعیین شده اند. به طور کلی شرایط لازم برای صحت این قراردادها عبارتند از:
تعیین موضوع قرارداد:
اولین نکته ای که در زمان تنظیم قرارداد کار باید آن را مشخص و در قرارداد لحاظ نمود، موضوع توافق است. بنابراین در قرارداد باید به طور کامل و شفاف توضیح داده شود که موضوع مورد توافق چیست.
تعیین مدت قرارداد:
نکته دومی که لحاظ کردن آن در قرارداد از اهمیت فوق العاده ای برخوردار می باشد، مدت زمان قرارداد است. به طور کلی باید مشخص شود که قرارداد موقت است یا دائم؟ چه زمانی باید کار به اتمام برسد؟ چه زمانی باید دستمزدها پرداخت شوند؟ و …
تعیین بیمه:
به طور کلی امروزه یکی از چالش برانگیزترین مشکلات میان کارفرما و کارگر در رابطه با بیمه می باشد. به همین دلیل در قرارداد کار باید مشخص شود که شرایط بیمه کارگر به چه صورت است.
تعیین مبلغ و شرایط پرداخت:
میزان حق السعی کارگر، نحوه پرداخت آن (روزانه، ماهانه و …)، جریمه به دلیل خسارت ناشی از سهل انگاری کارگر و … از جمله مواردی هستند که در قرارداد باید به آن ها اشاره شود. همچنین در صورتی که به کارگر حق اولاد، پاداش، عیدی، حق ماموریت و … تعلق می گیرد، باید در قرارداد به طور دقیق آن ها را بیان نمود.
تعیین شرایط تمدید:
اگر به هر دلیلی کارفرما قصد تمدید قرارداد را داشته باشد، باید در قرارداد کار تنظیم شده به این موضوع اشاره کند. در غیر این صورت باید قرارداد جدید تنظیم شود و امکان تمدید قرارداد قبلی وجود ندارد.
تعیین قوانین کار:
تمام قوانین مربوط به شرکت و شرایط کار مانند مرخصی ها، نحوه استفاده از کارگاه و تعیین ساعت ورود و خروج نیز از دیگر مواردی هستند که باید در قرارداد کار لحاظ شوند.
انواع قرارداد کار
قراردادهایی که تحت عنوان قرارداد کار تنظیم می شوند، با توجه به مدت کار و نوع شرایط استخدام به انواع مختلفی دسته بندی می شوند. به همین دلیل شناخت این قراردادها پیش از تنظیم آن ها از اهمیت فوق العاده بالایی برخوردار می باشد. انواع قراردادهای کاری از نظر شرایط و نوع استخدام شامل موارد زیر می شوند.
قرارداد استخدام دولتی:
این نوع قرارداد همانطور که از نامش مشخص است مربوط به سازمان های دولتی می باشد. معمولا برای استخدام رسمی، قراردادی و یا پیمانی در شرکت های دولتی از این نوع قرارداد استفاده می شود. قانون کار و شرایط هر کدام از این قراردادها متفاوت است.
قرارداد استخدام خصوصی:
از رایج ترین قراردادهای کاری می توان به این نوع قرارداد اشاره داشت که برای استخدام در شرکت های خصوصی کاربرد دارد. قوانین عمومی این قراردادها مطابق با قانون کار بوده و برخی قوانین اختصاصی با توجه به شرایط شرکت تعیین می شوند.
قرارداد کار با توجه به مدت کار
موقت:
این نوع قرارداد کار زمان اتمام مشخصی دارد و در صورت عدم تمدید ادامه پیدا نخواهد کرد. از طرفی مطابق با ماده 25 در قانون کار، این نوع قراردادها را نمی توان به صورت یکطرفه فسخ نمود.
غیر موقت:
قراردادهای غیر موقت با نام قراردادهای دائم نیز شناخته می شوند و تنها زمان شروع کار در آن ها لحاظ می گردد. بنابراین زمان خاصی برای اتمام قرارداد مشخص نمی شود و تنها در شرایط نقض قوانین و تخلف، کارفرما می تواند یکطرفه قرارداد را فسخ کند. همچنین در صورت عدم تمایل به ادامه کار، کارگر می تواند درخواست استعفاء نماید.
معین:
قرارداد کار معین را نیز مانند قرارداد موقت نمی توان به صورت یکطرفه فسخ نمود. از طرفی این قرارداد به منظور انجام یک کار معین با شرایط مشخص تنظیم می گردد. بنابراین در صورت انجام کار تعیین شده و پرداخت حق الزحمه آن، قرارداد به طور خودکار فسخ خواهد شد.
نکات قابل توجه هنگام تنظیم قرارداد کار
در انواع قرارداد کار برای شفاف سازی حق و حقوق طرفین قرارداد و پیشگیری از بروز هرگونه مشکل باید به مفاد مشخصی اشاره داشت. این موضوع در مورد تمام قراردادهای شفاهی و کتبی صادق بوده و باید آن را رعایت نمود. برخی از مهم ترین نکاتی که در انواع قراردادهای کاری باید آن ها را لحاظ نمود به شرح زیر می باشند.
• نوع کاری که شخص کارگر باید آن را انجام دهد.
• میزان حقوق و مزایایی که برای کارگر در نظر گرفته شده است.
• محل کار کارگر باید مشخص شود.
• تاریخ عقد و انعقاد قرارداد نیز از دیگر مواردی می باشد که در قرارداد کار باید آن را لحاظ نمود.
• مدت زمانی که قرارداد معتبر بوده و باید کار در آن زمان انجام شود.
• ساعات کاری، میزان مرخصی ها و شرایط تعطیلات از دیگر موارد درج شده در قراردادهای کاری هستند.
• هر نوع شرایط کاری که متفاوت از شرایط معمول بوده و به طور اختصاصی برای کار مورد نظر صادق است.
• و …
جمع بندی
قرارداد کار یکی از رایج ترین قراردادهای حقوقی و قانونی محسوب می شود که میان کارگر و کارفرما تنظیم می گردد. امروزه تنظیم این نوع قرارداد از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می باشد و به همین دلیل بسیاری از کارگران و کارفرمایان نسبت به آن متعهد هستند. بهتر است بدانید که اکثر شکایات ارائه شده توسط کارگران و کارفرمایان، زمانی اتفاق می افتد که قراردادی میان آن ها تنظیم نشده باشد. به همین دلیل است که با تنظیم قراردادهای کاری می توان تا حد بسیار زیادی از بروز مشکلات حقوقی و قانونی پیشگیری نمود.
مطابق با قانون کار این قراردادها از انواع مختلفی برخوردار می باشند که با توجه به نوع سازمان های دولتی و خصوصی، مدت زمان و شرایط کار دسته بندی می شوند. نکته قابل توجه در رابطه با این قراردادها مشروعیت داشتن آن ها می باشد. تمام قراردادهای کاری باید مطابق با شرع و عرف تنظیم شوند. بنابراین در صورت استفاده از بندهایی که خلاف عرف باشند، قرارداد باطل بوده و نمی توان به بند مربوطه استناد نمود. به طور مثال در صورتی که در قرارداد لحاظ شود که کارگر موظف است خارج از تایم کاری به صورت رایگان کار کند و یا اینکه باید کار مربوطه را با نصف مزد معقول انجام دهد، بند درج شده در قرارداد غیر معقول بوده و مورد تایید قرار نمی گیرد.
نکته قابل توجه این است که عدم درج هر کدام از نکات مهم در قرارداد کار می تواند مشکلات و چالش های متعددی برای کارفرمایان و کارگران ایجاد نماید. به همین دلیل است که تنظیم این قرارداد از حساسیت فوق العاده بالایی برخوردار می باشد. به طور کلی تمام موارد مهم و توافقات انجام شده در رابطه با کار مورد نظر باید در قرارداد لحاظ شوند. این موارد شامل مدت زمان انجام کار، حق الزحمه کارگر، نوع کار کارگر، بیمه و سنوات، مرخصی و تعطیلات، ساعات کاری و … هستند.
سوالات متداول
در چه زمانی قرارداد کار از نظر قاضی باطل است؟
به طور کلی زمانی که قرارداد کار به قاضی ارجاع داده می شود، موارد متعددی از نظر قاضی مورد بررسی قرار می گیرند. در صورت اثبات هر کدام از موارد زیر، قرارداد از نظر قاضی باطل بوده و نمی توان آن را پیگیری نمود.
– اگر مشخص شود که کارگر و یا کارفرما به اجبار و یا با اکراه قرارداد را امضا نموده اند.
– مطابق با ماده 211 در قانون مدنی اگر اهلیت بلوغ عقلی، شرایط سنی طرفین قرارداد ثابت نشود.
– اگر هر کدام از مفاد قرارداد خلاف قانون باشد. به طور مثال در قرارداد لحاظ شود که هر اتفاقی برای کارگر افتاد، کارفرما هیچ مسئولیتی ندارد.
– در صورتی که مشروعیت قرارداد کار مشکل داشته باشد. به طور مثال برای تولید مواد مخدر و یا مشروبات الکلی قرارداد تنظیم شود، قرارداد از نظر قانونی باطل است.
مراحل تنظیم قرارداد کاری به چه صورت است؟
برای نوشتن انواع قراردادهای کاری باید مراحل زیر را به طور کامل طی نمود.
– تعیین نمودن عنوان شغلی
– نوشتن مشخصات طرفین قرارداد به طور کامل و واضح
– درج تاریخ شروع و پایان قرارداد
– تعیین نوع قرارداد
– تعیین نمودن مدت زمان قرارداد
– مشخص کردن وظایف طرفین قرارداد به طور واضح و شفاف
– مشخص نمودن حقوق، خسارت و مزایای شغلی
– تعیین ساعات کاری، تعطیلات و مرخصی های کارگر
– مشخص کردن محل کار
– تعیین ماموریت های کاری و محل انجام آن ها (در صورت نیاز)
– مشخص نمودن شرایط فسخ قرارداد
– مشخص نمودن قوانین و شرایط کار
– تاییدیه قرارداد و امضای طرفین قرارداد
– تهیه دو نسخه از قرارداد برای کارفرما و کارگر
ممنوعیت قانونی برای تنظیم قرارداد کاری چیست؟
نکته بسیار مهم در رابطه با تنظیم قرارداد کار، ممنوعیت قانونی طرفین قرارداد است. در برخی از مواقع اگر یکی از طرفین شرایط درج شده در ماده 190 از قانون کار را داشته باشند، نمی توانند قرارداد کاری تنظیم نمایند. این شرایط عبارتند از:
کارگر:
– اگر شخص از ادامه خدمت سربازی امتناع کرده باشد و به نوعی فراری محسوب شود.
– در صورتی که کارگر اتباع بیگانه بوده و از وزارت کار مجوز دریافت نکرده باشد.
– اگر کارگر زن به دلیل عدم اجازه همسر نتواند کار کند.
– اگر کارگر با هدف دریافت دو حقوق بازنشستگی بخواهد کار کند.
کارفرما:
– اگر حکم ورشکستگی کارفرما صادر شده باشد.
– کارفرمایی که سن و شرایط قانونی ندارد.
– در صورتی که شغل کارفرما غیر قانونی باشد.
– اگر کارفرما مجوز کار نداشته باشد.
استفاده از مشاوره حقوقی در زمان تنظیم قرارداد کاری چه ضرورتی دارد؟
تنظیم قرارداد کار و مفاد درج شده در آن از حساسیت و پیچیدگی های فراوانی برخوردار می باشند. به همین دلیل است که هر نوع ناآگاهی نسبت به قرارداد می تواند دردسرهای متعددی برای کارگر و یا کارفرما ایجاد نماید. به همین دلیل به تمام کارگران و کارفرمایان توصیه می شود که پیش از تنظیم و امضای قراردادهای کاری حتما از مشاور حقوقی کمک بگیرند. در این صورت احتمال هر نوع ضرر و زیان برای طرفین قرارداد به صفر خواهد رسید. موسسه حقوقی یو وکیل از تخصصی ترین مراکز مشاوره حقوقی می باشد که می تواند شما را به صورت تخصصی و حرفه ای در زمینه تنظیم انواع قراردادهای کاری راهنمایی کند. بنابراین در صورت نیاز به مشاوره به راحتی می توانید با کارشناسان این موسسه تماس بگیرید تا اطلاعات لازم را در اختیار شما قرار دهند.